
کاربرد پذیری Usability چیست؟
قبل از اینکه درباره تست کاربردپذیری در ux صحبت کنیم بهتره یک تعریف کوتاهی درباره Usability یا همان کاربردپذیری داشته باشیم:
در اوایل دهه ۱۹۹۰, “کاربردپذیری” جایگزین اصطلاح قدیمی “user-friendly” شد. کاربردپذیری در واقع به سهولت دسترسی یا استفاده از یک محصول اشاره داره و معیارهایی رو برای استفاده راحت تر کاربر از یک محصول رو تعیین میکنه. گاها کاربردپذیری با تجربه کاربری اشتباه گرفته میشه در صورتی که کاربردپذیری بخشی از تجربه کاربری هست ولی به دلیل اینکه دارای مفاهیم بسیار گسترده ای هست به صورت مستقل هم میشه به اون پرداخت و ما میتونیم کاربرپذیری رو به دقت اندازهگیری کنیم.
یک طراحی به تنهایی کاربرپذیر یا غیرکاربرپذیر نیست؛ ویژگیهای اون اعم از پرسونای کاربر، نیازهای کاربر، محیط پیرامون کاربر, میتونن سطح کاربرپذیری رو تعیین کنن. یک رابط کاربری قابل استفاده، سه ویژگی اصلی داره:
۱: باید برای کاربر راحت و آسان باشه به شکلی که در تماس اول با محصول به سرعت با اون آشنا بشه و توانایی استفاده از اون رو داشته باشه. مثلا اگه محصول مربوط به یک آژانس مسافرتی هست, کاربر باید بتونه به سرعت و بدور از پیچیدگی برای رزرو بلیط اقدام کنه.
۲: باید برای رسیدن به هدف های کاربر ساده و آسان باشه به شکلی که اگه هدف کاربر خرید بلیط هست, کاربر بتونه به آسان ترین شکل ممکن فرایند خرید بلیط رو انجام بده.
۳: فراید های اینقدر ساده باشن که کاربر در دفعات بعدی استفاده بتونه اونها رو به سادگی به یاد بیاره. مثلا، یک طراحی خوب در محصول آژانس مسافرتی به این معناست که کاربر باید از بار اول یادبگیره که چطوری بلیط بخره و به راحتی هم بتونه با همون چیزی که یاد گرفته بلیط های بعدی رو هم خرید کنه حتی اگر فاصله زمانی وجود داشته باشه.

تست کاربردپذیری چیست؟
تست کاربردپذیری در ux عملی هست که به کمک یک گروه از کاربران، سطح سادگی یک طراحی رو بررسی میکنمی. معمولاً این تست رو در زمانی انجام میدیم که کاربری در حال انجام وظایف موجود در محصول هست (در حال کار با محصول) اغلب این آزمون به صورت تکراری، از ابتدای توسعه تا انتشار یک محصول، انجام میشن.
اهمیت تست کاربردپذیری
از طریق آزمون کاربردپذیری، میتونیم نقصهای طراحی رو کشف کنیم که ممکنه تا قبل از تست به اونها بیتوجه بودیم. وقتی رفتار کاربران آزمایشی رو در حال اجرای وظایف (در حال کار با محصول) میبینیم، درکهای حیاتی در مورد عملکرد طراحی محصول خودمون بدست میاریم بعد از اونمیتونیم از این اطلاعات برای بهبود استفاده کنیم. هروقت تست کاربردپذیری انجام میدیم عموما، اهداف زیر رو دنبال میکنیم:
اگرچه آزمونهای استفادهپذیری میتونن به شما کمک کنن تا محصولات متناسبی رو ایجاد کنین، اما نباید تنها ابزار در جعبه ابزار تحقیقات UX شما باشن. اگه فقط روی فعالیت ارزیابی تمرکز کنین، بهبود کلی استفادهپذیری رو به دست نمیارید!
روشهای مختلفی برای آزمون استفادهپذیری وجود دارن. روشی که انتخاب میکنین، به محصول شما و مرحله طراحی شما بستگی داره.
۱: تعیین اینکه کاربرهای آزمایشی بتونن وظایف رو با موفقیت و به صورت مستقل انجام بدن.
۲: ارزیابی عملکرد و وضعیت ذهنی اونها در زمانی که در حال کار با محصول هستن برای اینکه بفهمیم محصول ما چقدر خوب کار میکنه یا نمیکنه!
۳: دیدن اینکه کاربران چقدر از استفاده از محصولمون لذت میبرن.
۴: شناسایی مشکلات و نقاط درد اونها.
۵: پیدا کردن راهحلها.
برای مطالعه اطلاعات بیشتر درباره تست کاربردپذیری و اینکه دقیقا چه عناصری رو باید بررسی کنیم تا بتونیم یک محصول با سطح کاربردپذیری متناسبی ارائه کنیم, میتونید از آموزش هایی که کمی پایینتر در همین صفحه براتون قرار دادیم استفاده کنین.
سناریو تمرینی
این یک سناریو تمرینی برای یادگیری بهتر شماست. سعی کردیم شرایطی واقعی رو براتون تصویر کنیم.
به عنوان یک طراح محصول که در حال کار بر روی یک برنامه سفارش غذای آنلاین هستین ضروریه که تجزیه و تحلیل جامعی از وظایف کلیدی انجام شده توسط کاربران جدید انجام بدین تا مشکلات و فرصتهای موجود در جریان کاربران رو شناسایی کنین. در زیر وظایف کلیدی که به طور معمول توسط کاربران جدید یک برنامه غذایی رستوران انجام میشه، همراه با مناطق مختلف برای تجزیه و تحلیل این وظایف تشریح کردیم. این موارد رو با دقت بخونید و خودتون رو برای انجام تست کاربرد پذیری که در بخش بعدی تهیه کردیم آماده کنین:
جستجو برای رستورانها: کاربر جدید معمولاً با جستجوی رستورانها براساس معیارهای مختلفی مثل موقعیت مکانی، غذا، امتیاز رستوران، محدوده قیمت, روند سفارش غذا رو شروع میکنن. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل ارزیابی فیلد های فیلتر در جستجو، آسانی رابط کاربری برای انجام جستجو، و مرتبط بودن و دقت نتایج جستجو باشه.
مشاهده جزئیات رستوران: بعد از پیدا کردن رستوران مورد علاقه، کاربران احتمالاً میخوان جزئیات بیشتری مثل منو، عکس غذاها، نظرات و ساعات کار رستوران رو مشاهده کنن. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل ارزیابی جزئیات رستوران، آسانی در مرور کردن غذاها و وضوح اطلاعات ارائه شده باشه.
رزرو کردن: پس از انتخاب رستوران، کاربر باید برای سفارش غذا اقدام کنه. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل بررسی فرآیند سفارش مرحله ای، واضح بودن جزییات سفارش, هزینه ارسال،انتخاب تاریخ و ساعت ارسال غذا و… باشه.
تغییر یا لغو سفارش: کاربر ممکنه نیاز داشته باشه تا سفارش خودش رو تغییر بده یا اونو لغو کنه. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل ارزیابی دسترسی به ویژگیهای مدیریت سفارش، وضوح گزینهها برای تغییر یا لغو سفارش، و آسانی انجام این اقدامات بدون ابهام باشه.
مشاهده تاریخچه سفارش ها: کاربر ممکنه بخواد تاریخچه رزروهای گذشته خودش رو برای مرور مجدد مشاهده کنه. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل ارزیابی دسترسی به تاریخچه سفارش ها، سازماندهی و ارائه سفارش های گذشته، و دسترسی به جزئیات مرتبط مانند تاریخ، ساعت و نام رستوران باشه.
ارائه بازخورد یا نقد و بررسی: پس از خرید از یک رستوران، کاربر ممکنه مایل باشه بازخورد یا نقد خودش رو درباره کیفیت غذا, به موقع رسیدن سفارش و… ثبت کنه. تجزیه و تحلیل این وظیفه ممکنه شامل ارزیابی دسترسی و نمایش گزینههای بازخورد، سادگی در ارسال نقد و بررسی, ثبت امتیاز برای رستوران و غذا و …. باشه.
با تجزیه و تحلیل دقیق این وظایف کلیدی و مشاهده رفتار و ترجیحات کاربران جدید میتونیم نکات ارزشمندی برای طراحی و بهینهسازی محصول بدست بیاریم و در نهایت تجربه کاربری رو بهبود ببخشیم و در نهایت رضایت و مشارکت کاربران رو افزایش بدیم.
وظایف پیشنهادی برای درک بهتر
یادگیری بهتر تجربه کاربری ملزم به انجام تمرینات مستمر و برقراری ارتباط با نمونه های واقعیه. پس لطفا در انجام دادن وظایف تمرینات از هیچ گوششی دریغ نکنین. این تمرینات در نهایت باعث نرمش ذهنی شما میشه و قطعا تجربه شما رو در حرفه آینده شما بیشتر میکنه.
یک اپلیکیشن یا وبسایت سفارش غذای آنلاین رو انتخاب کنین که در واقع در این چالش کارفرمای تخیلی شما هست. مثلا اسنپ فود!
یک آزمون کاربرپذیری با ۲-۳ شرکتکننده (افرادی که قبلاً از محصول استفاده نکردن) ترتیب بدید و در بخشی از برنامه که کاربر میتونه یک سفارش جدید رو ثبت کنه این تست رو انجام بدید و نکاتی که در تست کاربردپذیری به اونها توجه میکنیم رو بررسی کنین و ببینید این وظیفه بود کاربر در چه حدی و سطحی میتونه انجام بده.
این تست لازم نیست حتما شامل UI باشه بلکه میتونین با یک وایرفریم و پروتوتایپ ساده این مراحل رو پیاده سازی کنین تا بتونین تست کاربردپذیری رو انجام بدین.
آموزش های کاربردی UX
پیشنهاد میکنیم برای درک بهتر این مبحث, حتما از مقالات این بخش رو مطالعه کنین.
ابزار های کاربردی UX
مطمئن نیستید از کدوم ابزار استفاده کنین؟ پیشنهادات ما رو حتما امتحان کنین.
اشتراک گذاری در اِکس
بعد از انجام دادن چالش, نتایج رو در اِکس به اشتراک بگذارین و ما رو هم uxschoolir@ منشن کنین