فناوری های کمکی – Assistive Technology
فناوری هایی که ساخته شدن تا به افراد دارای معلولیت کمک کنن تا زندگی بهتری داشته باشن رو فناوری های کمکی میگیم. این فناوری ها عموما ساخته میشن تا افراد دارای معلولیت از اونها استفاده کنن تا بتونن محدودیت هایی که به واسطه معلولیت براشون ایجاد شده رو رفع کنن و همانند یک فرد دارای عدم معلولیت زندگی کنن. به عنوان مثال میتونیم ساده ترین چیزی که همه ما باهاش آشنا هستیم رو مثل بزنیم: ویلچر ها که جزئ وسال حرکتی به حساب میان. در این اموزش ux به این موارد میپردازیم:
تعریف رسمی و حقوقی از فناوری کمکی برای اولین بار در قانون فناوری مرتبط با کمک به افراد معلول در سال ۱۹۸۸ (قانون فناوری) منتشر شد. این قانون در سال ۱۹۹۴ اصلاح شد و در سال ۱۹۹۸ جایگزین قانون فناوری کمکی سال (“قانون AT”) شد.
کاربرد فناوری های کمکی
این فناوری ها به صورت سخت افزاری و نرم افزاریو یا دستگاه های جانبی هم ساخته شدن که به افراد دارای معلولیت در دسترسی به رایانه ها یا فناوری های دیگه کمک میکنن. به عنوان مثال:
- افراد با کم‌توانی دست ممکنه از یک کیبورد با کلیدهای بزرگ یا یک ماوس ویژه برای کنترل یک کامپیوتر استفاده کنن.
- افراد نابینا ممکنه از نرم‌افزاری استفاده کنن که متن رو به ویژه بر روی صفحه نمایش با صدایی تولید شده توسط کامپیوتر بازخوانی میکنه.
- افرادی با بینایی کم ممکنه از نرم‌افزاری استفاده کنن که محتوای صفحه رو بزرگ تر میکنه.
- افراد ناشنوا ممکنه از قابلیت TTY در Android یا IOS استفاده کنن.
- افراد با مشکلات گفتاری ممکنه از یک دستگاهی استفاده کنن که هنگام وارد کردن متن از طریق کیبورد به صورت بلند حرف میزنه.
امروزه مجموعه‌ای بی‌نظیر از فناوری‌های کمکی وجود داره که امکان دسترسی پذیری تقریباً همه افراد به فناوری اطلاعات (IT) رو فراهم میکنه. با این حال، داشتن فناوری کمکی مناسب تضمینی برای دسترسی نیست چون در واقع دسترسی به IT به طراحی قابل دسترس یا همون Accessible بودن یک طرح بستگی دارد. محصولات IT باید به شکلی طراحی و ایجاد بشن که امکان دسترسی تمام کاربران به اونها، از جمله افرادی که از فناوری‌های کمکی استفاده میکنن هم وجود داشته باشه.
فناوری کمکی Assistive Technology چیزهای جدیدی نیستن و در واقع، یک بخشی از تجربه انسان برای هزاران سال بودن که انسان تلاش کرده برای مشکلاتی که باهاشون درگیر بوده راه حل هایی ارائه کنه. مثلا عینک در ایتالیا که بین سال های ۱۲۶۸ تا ۱۲۸۹ اختراع شده و اولین استفاده ثبت شده از یک ویلچر به سده ۵ میلادی در چین برمیگرده پس میبینیم که استفاده از فناوری های کمکی قدمت زیادی دارن.
فناوری کمکی میتونن از طریق فناوری های سطح پایین و یا فناوری پیشرفته ساخته بشن. این راه حل های فناوری کمکی ممکنه از فروشگاه ها هم قابل خریداری باشن مثل نرم‌افزار شناسایی گفتار یا واکر که با قرار گرفتن چرخ هایی زیر اون قابلیت استفاده اون رو راحت تر کرده و به سادگی میشه اون رو روی فرش ها لغزش داد و یا حتی ممکنه سفارشی ساخته بشن، مثل یک دست مصنوعی که با با استفاده از یک چاپگر سه‌بعدی ساخته میشه.
در این بخش به انواع مختلف راهکارهای فناوری های کمکی میپردازیم:
چشم انداز (Vision)
محصولاتی برای افراد نابینا یا با مشکلات بینایی، شامل فناوری‌های کمکی مورد استفاده برای فعالیت‌های روزانه، دسترسی به کامپیوتر، جستجوی مسیر و نیازهای دیگه مثل:
- بزرگنما کننده ها مثل Magnifier
- دستگاه‌های صورتی مثل Talking Thermostat
- نمایشگرهای برلیل
- نرم‌افزارهای خوانش متن
- سیستم‌های تبدیل متن به گفتار با استفاده از تشخیص نوشتاری اپتیکی (OCR)
- تلفن‌ها با دکمه‌های لمسی بزرگ
شنوایی (Hearing)
محصولات برای افراد ناشنوا یا با مشکلات شنوایی برای فعالیت های روزانه، ارتباط و نیازهای دیگه مثل:
- سیستم‌های تقویت شنوایی شخصی
- سیستم‌های بی‌سیم گوش دادن به تلویزیون
- ساعت هشدار لرزاننده
- زنگ درب با هشدار نور فلش
- سیستم‌های زیرنویس
- سیستم ارتباطی دو سویه صورت به صورت با صفحه کلید دوگانه
- تلفن‌های تقویت شده
- تلفن با زیرنویس
- دستگاه‌های تلفن همراه با پیامک یا برنامه‌های تخصصی
ارتباط صوتی (Speech communication)
محصولاتی برای افرادی که دارای معلولیت گفتاری هستن و به کمک در گفتار نیاز دارن مثل:
- سیستم‌های تقویت صدا
- دستگاه‌های کمک به روانگویی
- لرنژ مصنوعی (Larynx)
- تخته‌های ارتباطی
- نرم‌افزارهای خروجی گفتار
- نرم‌افزارهای ساخت نماد
- دستگاه‌های تولید گفتار
آموزش، شناخت و توسعه (Learning, cognition, and developmental)
محصولاتی برای افرادی که به کمک در آموزش، توجه، حافظه و سازماندهی نیاز دارن مثل:
- حافظه کمکی
- سیستم‌های متن به گفتار برای حمایت از آموزش (مربوط به نیازهای بینایی نیست)
- سیستم‌های یادآوری
- سیستم‌های گرفتن نکات
- دستگاه‌های تلفن همراه با برنامه‌های تخصصی
- کتاب‌های صوتی
تحرک، نشست و قرارگیری Mobility, seating, and positioning
محصولاتی برای افرادی که به کمک در تحرک نیاز دارن مثل:
- ویلچر
- واکر
- عصای کمکی
- اسکوتر ها
- صندلی های برقی
زندگی روزمره Daily Living
محصولاتی برای افراد دارای معلولیت و سالمندان با محدودیت های عملکردی ناشی از پیری. این محصولات میتونن به فرد کمک کنن تا در انجام فعالیت های روزانه مانند استحمام، پوشیدن لباس، بهداشت شخصی، خوردن و بقیه فعالیت های اساسی در منزل و زندگی از جمله خرید و مدیریت پول توانمند ظاهر بشه مثل:
- کمک‌های پوشیدن مانند کش‌های زیپ و دکمه‌گیرها
- پاشنه کش ها با دسته های بلند
- راکر ها (Reacher)
- ابزارها و وسایل آشپزخانه تغییر یافته
- کیف حمل پیاده روی
- نگهدارنده فنجان برای صندلی چرخ دار
- استند کتاب
- دستگاه صابون اتوماتیک
- ربات جاروبرقی
تطبیقات محیطی Environmental Adaptations
محصولاتی طراحی شده برای افزایش دسترسی به خانه‌ها، کسب‌وکارها و سایر ساختمان‌ها توسط افراد دارای معلولیت و شامل سیستم‌های باز کردن/قفل کردن درها، کنترل نورپردازی، دما و سایر نیازهای محیطی مثل:
- درب بازکن ها
- آسانسورها
- راه‌ها
- سیستم‌های طراحی شده برای کنترل از راه دور لوازم خانگی، الکترونیکی
حمل و نقل Vehicle modification and transportation
محصولاتی که دسترسی ایمن به حمل‌ونقل رو ترویج میکنن و با تغییرات در انواع خودرو ها, دسترسی پذیری رو افزایش میدن مثل:
- کنترل‌های دستی برای خودرو ها
- بسته بندی و قفل کردن برای صندلی چرخ دار به کف خودرو
- رامپ ها
- آسانسور ها
- سقف‌های بلند و مناسب
- کمربند‌های ایمنی تطبیقی
رایانه و لوازم جانبی مرتبط Computers and related peripherals
محصولاتی که به افراد دارای معلولیت در دسترسی و استفاده از رایانه‌ها کمک میکنن مثل:
- نرم‌افزارهای تخصصی مانند نرم‌افزار بزرگنمایی صفحه نمایش برای افراد با بینایی ضعیف
- کیبوردها و دستگاه‌های ورودی جایگزین
- تشخیص صدا
تفریح، ورزش و اوقات فراغت Recreation, sports, and leisure
محصولاتی که به افراد دارای معلولیت برای شرکت در ورزش، تفریح و فعالیت‌های فراغت کمک میکنن مثل:
- اسباب‌بازی‌های سازگار با سوییچ
- کارت پخش کن ها که در کازینو ها عموما استفاده میشه
- نگهدارنده دوربین
- تجهیزات ورزشی تطبیقی
فناوری های کمکی در طراحی تجربه کاربری
یکی از نکات بسیار مهم در دسترسی پذیری، طراحی برای فناوری های کمکی (Assistive Technologies) یا حداقل آگاهی از فناوری‌های کمکی هست. یکی از این ابزار ها نرم افزارهای صفحه خوان (Screen Reader Software) هستن که عموما برای کسانی استفاده میشن که مشکلی در بینایی دارن. این صفحه خوان ها وب سایت رو از بالا تا پایین براساس بخش بندی ها برای کاربر میخونن و دیگه کاربر نیازی به دیدن اون محتوا نداره و میتونه اون رو بشنوه.
افرادی که دارای نوعی از معلولیت هستن (بینایی, شنوایی, حرکتی و …) دقیقا مثل افرادی که دارای معلولیتی نیستن هر دو به یک اندازه قابل احترام هستن و ما به عنوان طراحان تجربه کاربری باید این تعادل رو در محصولاتی که طراحی میکنیم در نظر بگیریم.
وقتی طراحی میکنیم، اگه مشکلات بینایی در بخشی از کاربران اون محصول یا طراحی وجود داره، باید بدونیم که صفحه نمایش در واقع نقش فناوری های کمکی رو ایفا میکنن و اونها هستن که محتوای صفحه رو میخونن و به اون کاربران ارائه میدن پس باید اون طرح برای اون نمایشگر ها بهینه سازی شده باشه البته که این‌ها در واقع به طور پیش فرض در اکثر پلتفرم‌ها، از جمله تلفن های هوشمند، تعبیه شدن.
یکی از نکاتی که در دسترسی پذیری در صفحه نمایش برای محتواهای تصویری به اون اشاره میشه ALT text هست که شما به طور مکرر در هنگام ایجاد تصاویر باید برای اونها یک متن جایگزین هم در نظر بگیرین. این به این دلیله که صفحه خوان ها (Screen Readers) برای خواندن متن در HTML عالی هستن و اگه متن هم درون تصویر جاسازی بشه مشکل بزرگی رو حل میکنه.
در این حالت متن به جای اون چیزی که قرار بود تصویر باشه, جایگزین و نمایش داده میشه و اگر هم برچسب ALT خالی بود به فناوری های کمکی اعلام میکنه که این موضوع مهم نیست و میتونه اون رو نادیده بگیره. این مورد درباره ویدیو ها یا ضبط‌های صوتی هم به کار گرفته میشه و باید برای اونها جایگزین های متنی در نظر بگیریم. مورد مشابه این کار رو زیر نویس فیلم ها دارن در حال حاضر انجام میدن که در حال حاضر به طور خودکار توسط ابزارهای زیادی فراهم میشن.
ما طراحان تجربه کاربری همیشه در تلاشیم تا با شناختن چالش های کاربران در محصولات, اونها رو برای استفاده بهتر بهینه کنیم و اجازه بدیم همه افراد یک جامعه به شکل مساوری بتونن از تکنولوژی و ابزارهایی که زندگی اونها رو راحت تر میکنه استفاده کنن.
اگر شما هم تجربه ای با افراد دارای معلولیت دارین و یا تکنولوژی خاصی رو میشناسید که در این مطلب به اون اشاره نکردیم, لطفا با من و سایر دوستانتون در مدرسه تجربه کاربری در میون بذارید 🙂
